Магкæты фæзминаг фаззæттæ

Ацы аз Мæскуыйы цæрæг дыууæ фаззон æфсымæрыл МАГКæТЫ Зауырбег æмæ Мæирбегыл сæххæст 80 азы. Сæ царды фылдæр хай ацыдис Советон Цæдис æмæ Уæрæсейы гæрзифтонг тыхты службæгæнгæ. Райгуырдысты Мæскуыйы 1937 азы. Дыууæйæ дæр сты булкъонтæ, техникон зонæдты кандидаттæ. Сæ фыд Магкæты Георги уыдис Алагирæй. 30-æм азты райдайæнæй 1938 азмæ службæ кодта Кремлы, хъахъхъæдта Советон Цæдисы уæлдæр хицауады. Фыдыбæстæйы Стыр хæсты рæстæг та уыдис нæ номдзыд инæлар Мамсыраты Хаджи-Умары æххуысгæнæг. Уæззау цæфы фæстæ йæ суæгъд кодтой гæрзифтонг тыхты службæйæ æмæ ссыди Ирыстонмæ. Цасдæр рæстæг куыста Алагиры горæты æххæсткомы.

Сæ мад Церекаты Замирæт уыдис Суадагæй, йæ фыд Саламджери — Уæрæсе-Японы хæсты хъайтар. Йæ риуыл уыди дыууæ Сыгъдæг Георгийы хæрзиуæджы. Замирæтæн йæ фыды фыд, Церекаты Дзамболат уыдис Сыгъдæг Георгийы цыппар къæпхæны кавалер. Ирон сылгоймæгтæй фыццагдæр зырнæйзилæджы дæсныйад чи райста, уыдонæй уыдис Замирæт. Куыста  «Кавцинчы» заводы. 1931 азы йæ равзæрстой Цæгат Ирыстоны облæххæсткомы уæнгæй. æрвыст æрцыд Мæскуымæ æмæ дзы райста уæлдæр ахуырад, ссис журналист. Мæнмæ гæсгæ, уыдис фыццаг ирон сылгоймаг-журналист.

Цæвиттон, мæн фæнды Ирыстоны адæмæн радзурын, ацы дыууæ фаззон æфсымæры цы хæрзты бацыдысты Советон Цæдис æмæ Уæрæсейы Гæрзифтонг Тыхтæн, уый тыххæй. Мæнæ цалдæр дæнцæджы Магкæты Зауырбег æмæ Мæирбеджы тыххæй: «Работая сотрудником научно-исследовательского и испытательного центра Министерства обороны, Заурбек Магкеев провел много испытаний на полигонах с привлечением самолетов и комплексов ПВО. Эти работы были направлены на создание эффективных средств защиты самолетов и вертолетов от противовоздушных средств вероятного противника.

Магкеев Заурбек был автором разработки универсальной системы сброса с борта самолета и вертолета тепловых ловушек для отвлечения зенитных ракет противника на ложную цель.

Отдельно следует рассказать об уникальных испытаниях на полигонах, проведенных Заурбеком Магкеевым с использованием лазерного излучения, которое широко используется в науке и технике, в том числе и в различных системах военного применения, а впервые явление лазерного излучения было открыто в 1971 году с участием осетинки Бутаевой Фатимы Асламбековны в сотрудничестве с известными учеными В.А. Фабрикантом и М.И. Вудынским».

«Маирбек Магкеев в процессе выполнения исследований, провел уникальные работы, подтвержденные многими авторскими свидетельствами, в том числе индивидуальными, в которых он открыл новые области применения военной техники и вооружения на новых физических принципах. Маирбек был инициатором постановки исследований и председателем комиссии по приемке комплексной работы по унификации управляемого вооружения всех видов вооруженных сил. Разработки Маирбека Магкеева также успешно прошли испытания в Афганистане и сейчас стоят на вооружении».

Ахæм хæрзты бацыдысты Магкæты дыууæ фаззоны нæ паддзахады Гæрзифтонг тыхтæн. Уыдон сты цалдæр эпизоды. æнæуи та сты тынг бирæ.

Зауырбег æмæ Мæирбег иузæрдион сты Мæскуыйы цæрæг ирон адæмыл. 1970 азты райдыдтой мæскуыйаг ирæтты адристæ, телефонтæ агурын

Æмæ сын цалдæр азмæ фондз минмæ ‘ввахс систы. Сæ размæ æрæвæрдтой хæс, Мæскуыйы ирон æхсæнад байгом кæнын. Зауырбегмæ уым уыдис фæлтæрддзинад, уый 1967 азы ахæм ирон æхсæнад сарæзта Воронежы. Магкæты æфсымæрты фарсмæ балæууыдысты Фыдыбæстæйы Стыр хæсты активон архайæг булкъон Хъулаты Сергей; зындгонд ирон нывгæнæг Абойты Зауырбег; хæсты ветеран Сакъиты Темырболат.

Афтæ, Магкæты æфсымæрты хъæппæрисæй 1988 азы райдыдтой юридикон бартимæ ирон æхсæнад аразын Мæскуыйы. æмæ уый сæ къухы бафтыд. Уæдмæ ма сыл бафтыдис фынддæс адæймаджы. Уый уыдис стыр æххуыс ацы хъуыддаджы. Ирыстонмæ хабар фехъусын кæнынмæ ацыдысты Хъулаты Сергей æмæ Магкæты Мæирбег. Уыдон базонгæ кодтой Ирыстоны хицауад ацы хорз уацимæ.

1989 азы 4 июны æрлæууыд историон бон. Мæскуыйы Фæсивæды Стыр галуаны байгом Мæскуыйы ирон культурæйы æхсæнады хъæппæрисадон конференци. æхсæнадæн радтой ном «ФАРН».

Конференцийы стыр арфæйы ныхæстимæ раныхас кодтой нæ зындгонд ахуыргонд Абайты Васо, Хуссар Ирыстоны обкомы фыццаг секретарь Чехойты Анатоли, ирландиаг поэт (Англис) Уолтер Мэй, Исаты Мæхæмæт, инæлар Цæголты Ким, булкъон Магкæты Мæирбег æмæ бирæ æндæртæ.

Конференцийы Мæскуыйы ирон æхсæнад «ФАРН»-ы сæрдарæй равзæрстой Магкæты Зауырбеджы. Уый æмгуыст кæнын райдыдта Мæскуыйы хицауадимæ. æмæ цыбыр рæстæгмæ йæ къухы бафтыд ирон æхсæнадæн бæстыхай райсын. æрбынат кодта Мæскуыйæн йæ тæккæ астæу — метройы Новослободскаяйы станцæйы раз. Ахъуыды ма кæнут, куыд зын уыдис советон дуджы бæстыхæйттæ райсын, фæлæ Магкæты æфсымæртæ уыцы стыр хъуыддаг бакодтой. 1991 азы 26 декабры Зауырбег райста ордер ирон хæдзарæн. Мæскуыйы ацы ирон хæдзармæ фыццагдæр бакъахдзæф кодтой Магкæты дыууæ æфсымæры — Зауырбег æмæ Мæирбег.

Ирон æхсæнады рухстауæн куыст кæнын райдыдтой ирон адæмы æхсæн. Уыцы хъуыддæгтыл бирæ ис дзурæн. æз æхсæнады куы вæййын, уæд афтæ дæр ма фæзæгъын, Санаты дыууæ æфсымæры ирон адæмæн Ирыстоны цы фесты, Магкæты дыууæ æфсымæры та ахæм хорздзинæдты бацыдысты Мæскуыйы цæрæг ирæттæн. æмæ уый æцæгæй дæр афтæ у.

1992 азы Хуссар Ирыстоны æвирхъау цаутæ куы ‘рцыдис, уæд ацы дыууæ æфсымæры Мæскуыйы алы районты сарæзтой æртæ митинджы бон. Зары фæндагыл цы трагикон цау æрцыд, уый фæдыл та скодтой аст митинджы æмæ пикеты. Уыцы рæстæг ирон æхсæнад «ФАРН»-ы хæдзар уыд штабы хуызæн. Мæскуыйы уыдис ахæм тыхтæ дæр, кæцытæ гуырдзиаг экстремистты фарс уыдысты. æмæ цæмæй Мæскуыйы ирон æхсæнады куыст бамыр уа, уый тыххæй 1992 азы 29 августы æхсæвыгон бабырстой ирон æхсæнады хæдзармæ, ам, дам, хæцæнгарз æмбæхсут Хуссар Ирыстонæн, зæгъгæ, ахæм æфсон ссардтой. Джигул кæнын райдыдтой, ныддæрæн кодтой мидæгæй ирон хæдзар. Хæцæнгарз не ссардтой, уымæн æмæ дзы нæ уыдис.

Дыууæ æфсымæры ахст æрцыдысты æмæ сæ бамидæг кодтой Лефорты ахæстоны. Зауырбег дзы фæбадт 22 боны, Мæирбег та — дыууæ мæйы æмæ æрдæг. Зылындзинад сæм не ссардтой æмæ сæ уæд суæгъд кодтой.

Æз мæхæдæг уыдтæн æвдисæн уыцы хъуыддæгтæн, уымæн æмæ уæды заман уыдтæн Мæскуыйы ирон æхсæнад «ФАРН»-ы сæрдары хæдивæг. Ныр уыцы хъуыддæгтæ рохуаты баззадысты æмæ мæм хардзау кæсы, ирон адæмы сæраппонд цы хъизæмæрттæ бавзæрстой ацы дыууæ æфсымæры, уый. æфсæддон хæрзиуджытæ сæм бирæ ис, фæлæ æвзæр нæ уаид, Цæгат Ирыстоны æмæ Хуссар Ирыстоны хицауад дæр сын сæ ном куы ссариккой æмæ сæ куы бавдисиккой хæрзиуджытæм. Уæлдайдæр сæ юбилейон аз! Сæххæст сыл фæйнæ 80 азы.

Фæнды ма зæгъын, Магкæты дыууæ фаззон æфсымæры кæй сты æнæхъæн æфсæддон династи, уый. æнæрадзургæ мын нæй уый тыххæй цалдæр цауы.

Сæ мад Замирæты фыды фыд Церекаты Дзамболат уыдис Хъырымы Севастополы 1854-1855 азты хæсты архайæг. 86 азы йыл куы сæххæст, уæд та барвæндонæй ацыд Дунайы хæстмæ (1877-78 азты). Уырыссаг инæлæрттæ-иу дисы бацыдысты, цы хъæбатырдзинад æвдыста ацы ирон лæг ныббырстыты рæстæг, ууыл. Дзамболаты фырт Церекаты Саламджери та уыдис Уæрæсе-Японы хæсты хъайтар. Йæ риуыл уыцы хæстæй сласта дыууæ Сыгъдæг Георгийы хæрзиуæджы.

Японы хæсты фæстæ Саламджери иуцасдæр рæстæг куыста зынгæ стыр уырыссаг фыссæг граф Лев Толстоймæ «Ясная Поляна»-йы. Йæ куысты рæстæг куы фæцис, уæд сфæнд кодта Ирыстонмæ ссæуын. Лев Толстой йæ бæргæ нæ уагъта, фæлæ… Уæд Толстой Саламджерийæн балæвар кодта сыгъзæрин медальон йæхи хуызистимæ зæрдылдарынæн. Раст зæгъгæйæ, уыцы медальон нæ бахъахъхъæдтой, æххормаг заман æй мæнæуы путыл баивтой.

Æз уыдæттæ цæмæй зонын? Саламджерийы фырт Сæлæмон уыдис мæ хорз сыхаг Дзæуджыхъæуы. æмæ-иу дзырдта ацы хабар, стæй Зауырбег æмæ Мæирбег дæр уыцы медальоны кой кодтой. Ныр мæм ахæм хъуыды равзæрд. Куыд зонæм, афтæмæй Лев Толстой йæ хæдзарæй, йæ бинонтæй Кавказмæ куы ацыдис æмæ куы амард, уæд ын йæ дзыппы ссардтой билет Владикавказмæ. æмæ, зæгъын, кæд Церекаты Саламджеримæ цыд Дзæуджыхъæумæ. æмæ цæуылнæ? Афтæ дæр уыдаид, уымæн æмæ хæларæй цардысты. Толстой йыл иузæрдион уыд!

Мæ уацы кæрон ма мæ иу хатт арфæ ракæнын фæнды Магкæты Зауырбег æмæ Мæирбегæн. Иунæг кадджын Стыр Хуыцау уын æххуысгæнæг уæд, йе сконд зæдтæ æмæ дауджыты хорзæх уæ уæд. Стыр æмæ уын зæрдиаг арфæтæ Мæскуыйы ирон культурæйы æхсæнады номæй.

ХОДЫ Тамерлан, Мæскуы